UMMAN, GELENEĞİN GÜCÜ…

Körfez ülkelerinin en ucunda Arap Denizi’ nin Hint Okyanusu’ na açılan kapısında yer alan Umman 2.5 milyon nüfusu ile gerçekten sesiz sedasız bir ülke. Bizim açımızdan Umman’ ın önemi ise 30 yılda gösterdiği büyük değişimin yanı sıra her alanda geleneğini korumak için gösterdiği çaba.

Rönesans her ziyaretçinin duyacağı bir kelime Umman’ da. Bu uzun ve derin bir geçmişe dayanmıyor, aksine 1970’de başa geçmiş olan Sultan Kabus’un dönemine referans ediyor. Sultan ülkesini modern dünyaya taşıyan bir lider, 1970’de kansız bir darbe sonucunda Sultan başa gelmeden önce Umman’da sadece iki ilkokul vardı. Amerikan misyonerleri tarafından yönetilen iki tane hastane ve 10 km.’lik yetersiz yolları vardı. Hiç ortaokul yoktu.

Uyanış ile birlikte Umman büyük bir kalkınma hamlesiyle çölden, dağ köylerine okulları, elektrik ağları, modern hastaneleriyle, ve sürekli gelişen yollarıyla Umman bugün batı ülkelerinden farksız modern bir ülke haline geldi. Bundan da ötesi Umman düşük suç oranıyla, iyi eğitilmiş lokal işgücüyle barış dolu bir ülke. Tüm bu gelişmeler nedeniyle Ummanlılar sultanlarından hep övgü ile söz ediyorlar.

BAŞÖRTÜSÜ

Umman körfez ülkeleri içinde kadınların rahat araba kullanabildiği eğitim ve meslek sahibi olmaları için teşvik edildiği, başörtüsünün mecburi olmadığı ülkelerden birisi olarak dikkat çekiyor. Zorunlu olmasa da başörtüsü Umman’ da kadınların geneli içinde büyük rağbet ve itibar görüyor. Bir tür saygınlık ve statü aracı gibi.

SULTAN KABUS VE UMMANLI KADINLAR

Sultan Kabus özellikle Ummanlı kadınlar için başka bir anlam ifade ediyor! Kadınlar onu kendilerinin babası ilan ediyorlar, çünkü katı bir Arap Geleneğinin içinden kendilerini çekip modern dünyanın değerleriyle buluşturduğunu düşünüyorlar.

Umman’da değişim kadınların meslek seçimini de etkilemiş. Umman’da artık kadınlar da polislik yapabiliyor. Askeri bir eğitimden geçen polis adaylarının sayısı henüz çok fazla değil. Ancak yine de Umman gibi geleneksel bir toplumda polislik mesleğini talep eden kadınların olması değişimin ipuçlarını veriyor.

Az sayıda da olsa kadın polisler askeri eğitim alıyorlar, ancak büro işlerinde çalıştırılıyorlar. Nüfus kayıt işlerini yapıldığı büroda sekiz kadın polis görev yapıyor. Kadın olarak onlara tanınan en önemli ayrıcalık ise geç saatlerde görev verilmemesi. Fakat kadınların bilinen mesleklerin dışında çalışma hayatında yer alması yadırgansa da Umman her sektörde kadın çalışana sahip olmakla büyük gurur duyuyor.

DEĞİŞİMİN ANAHTARI GENÇLER

Umman’ da gençler açısından önem taşıyan spor etkinlikleri de fazlasıyla destek görüyor. Yeni kurulan kız basketbol takımı antrenmanında tanıştığımız genç kızlar Umman’ daki değişim sürecini yansıtıyorlar.

Umman’da profesyonel kız basketbol takımı ilk defa kuruluyor. Kız basketbol takımını oluşturacak olan kursta öğrenciler yerli ve yabancı hocaların denetiminde çalışıyorlar. Basketbol Umman’da yeni yeni teşvik ediliyor, bir kız takımı oluşturma teşviki de yine yönetim tarafından dile getirilmiş. Açılan kursa ilgi şimdilik çok fazla değil. Ancak Umman’ın yeni nesil kadınları ailelerinin takım sporları konusundaki ön yargılarını kırmaya niyetli.

Basketbol takımındaki oyuncuların bir bölümü öğrenci bir bölümü ise çalışıyor. Basketbol antrenmanına başı açık olarak katılan kızlar özellikle iş yerlerinde başlarını örtüyorlar.

SULTAN KABUS ÜNİVERSİTESİ

Geleneksel mimarisi, modern eğitim tekniklerinin yanı sıra üniversitede hakim renk siyah ve beyaz.

Ummanlı kadınların rengi olan siyah abaya, şehirli ve modern tanımları içinde burada kendisine yer buluyor. Ummanlı kadınlar siyah abayeyi dinsel bir simge olmaktan öte bir şehirlilik ifadesi olarak, siyahın güzel ve asil olduğuna inanarak taşıyorlar.

Üniversite sıralarında kız-erkek ayrı oturuyorlar. Aynı sınıfta önde erkekler arkada kızlar oturuyor. Kızlar erkeklerle mesafeli, erkeklerle laubali ilişkilere rastlanmıyor. Yine de pek çok Ummanlı aileyi kızlarını üniversiteye göndermede tereddüt yaşıyor.

Dünyada kadınların eğitim düzeyinin en düşük olduğu ülkeleri başında Arap ülkeleri geliyor. Ancak Umman Arap dünyasında bu kısır döngüyü kırarak özellikle kadınların eğitiminde gösterdiği büyük desteği biraz geç de olsa eğitimli kadınları siyasete taşımakta da göstermiş.

SİYASET

Umman gibi Umman’ın kadınları da sessiz sedasız çalışmalarını sürdürüyorlar. Ancak diğer benzer ülkelerden farklı olarak Ummanlı kadınların onları her alanda destekleyen bir sultanları var. Kadınların siyasette var olmaları da yine sultanlarının öncülüğünde olmuş.

Umman bir Sultanlık, bu nedenle kadınların siyasette temsili öncelikle atamalarla mümkün olmuş. Ancak 1997’de herkese tanınan kısmi demokratik haklardan kadınlarda faydalanmış. Siyasi otorite her alanda olduğu gibi siyasette kadının katılımını biraz temkinli de olsa desteklemiş. Sayıları çok olmasa da kadınlar siyasette var olabiliyorlar, destekleniyorlar. Seçimle iş başına gelen tek devlet organı olan Şura Meclisi’ nde bile!

Umman’da kadınlar siyasi haklarını erkeklerle hemen hemen eş zamanlı olarak kazanmışlar. Kadınlar 1998 yılından bu yana da üyeleri Sultan Kabus tarafından atanan Devlet Konseyi’ nde yer alıyorlar.

KADIN HAKLARI

Umman’ da kadın haklarından konuşurken feminizm kelimesini neredeyse hiç duymadık. Umman sahillerine feminizm rüzgarını ulaşıp ulaşmadığını merak ediyoruz.

Umman’ da şehirli kadınların hayatı hiç de zor görünmüyor. Bu tablonun kırsal kesime özellikle de çölde yaşayan bedevi kadınlara yansıması nasıl, bunu merak ediyoruz. Değişim istek ve talepleriyle onlara ulaşmış mı? Onların hayatını nasıl etkilemiş?

BEDEVİLER

Nizwa’ da Perşembe günleri kurulan hayvan pazarı, geçimlerini genellikle hayvancılık yaparak kazanan Bedevilerin uğrak mekanlarından biri. Bir kısmı çölde, geri kalanları ise kente yakın köylerde yaşayan bedeviler Umman nüfusunun %20 sini oluşturuyor!

Umman’da yüzlerine BURKA takan kadınlarla da ilk olarak burada karşılaşıyoruz! Burka daha çok bedevi kadınların tercih ettiği geleneksel bir örtünme aracı! Bunun dini bir gereklilik olduğuna inananlar da var.

Burkalı kadınlar ilk bakışta insanı ürkütüyor. Ama kıyafetlerdeki renklilik tülden siyah örtülerin altında bile kendini belli ediyor. Kendilerine güvenen duruşları burkaları kadar etkileyici.

Pazara, çölde yetiştirdikleri hayvanları satmak için gelen Burkalı kadınlar küçümsenmeyecek bir servetin de sahibiler! Alım satım işlerini daha çok erkekler vasıtası ile yapıyorlar, ama erkeklerle rahatça el sıkışıp pazarlık yapmaktan da geri durmuyorlar!

ÇÖL KADINLARI

Bedevileri ve bedevi kadınlarını daha yakından tanımak için çöle doğru yola çıkıyoruz! Bir saat süren yolculuğun ardından etrafı tel örgülerle çevrilmiş bir bedevi çadırı çıkıyor karşımıza! Çöl kadınlarına ilk burada rastlıyoruz!

Bedevi çadırlarında kadın kocası ile bir çadırda kız çocuklar ve erkek çocuklar ayrı çadırlarda yaşıyorlar. Daha çok kendi kabilelerinden olan erkeklerle evleniyorlar.

Bedeviler arasında çok eşlilik çok yaygın ancak eşler genellikle bir arada yaşamıyor. Her kadın ayrı bir çadırda yaşıyor. Çocuklardan bir tanesi şehre okumaya gidiyor, hatta onu getirip götüren bir servis bile var. Zira hükümet 9-10 yaşından sonra çocukların okula gitmesini zorunlu hale getirmiş!

Ne TV’ de gördüğü hayatlar ne de şehirdekiler… Bedevi kadınına cazip gelmiyor, huzuru en çok bu geleneksel yaşamın içinde buluyor! Ama o bile teknolojiye kayıtsız kalamıyor! Elektriği bile yok aslında ama cep telefonu kullanıyor ve çadırının önünde duran son model bir arabasıyla gezintiye çıkmayı çok seviyor
Kadınlar araba kullanmanın güç ve riskli olduğu çölde umursamadan basıyor gaz pedalına, ve neşeyle uzaklaşıyorlar.
Tıpkı Geleneği ve Modernizmi aynı anda koluna takıp yol almaya çalışan Umman gibi!

AYRILIRKEN

Umman’da hayata biraz daha yakından dokunmak istedik ama bu çok da mümkün olmadı! Umman gizliliğin ülkesi, Ortadoğu’nun en kapalı ülkelerinden biri diyorlar çoğu kez, ama bu kapalılık modern olmamasından ya da yeniliklere açık olmamasından ileri gelmiyor. Umman toplumu “söz gümüşse sükut altındır” deyişini iliklerine kadar sindirmiş, kibarlığı ve misafirperverliği kendilerine şiar edinmiş, geleneği kültürün ve günlük yaşamın içerisine incelikle örmüş bir toplum.

Gelenek ellere yapılan kınadaki incelikli desenler gibi lime lime hayatın her anına, en moderninden en gelenekseline bütün Ummanlıların davranışlarına bir sentez içinde yansıyor.